All truth passes through three stages. First, it is ridiculed. Second, it is violently opposed. Third, it is accepted as being self-evident. – Arthur Schopenhauer (19ος αιώνας)
Το παράλογο του σήμερα είναι το φυσιολογικό του αύριο – orthologikos, 2021 (χαχα) ή εναλλακτικά
Το παράλογο του χθες είναι το φυσιολογικό του σήμερα- orthologikos – 2021 (χαχα)
Ποιο είναι το παράδοξο του χρέους και πώς σχετίζεται με τον Einstein, τον Boltzmann, τον Dirac ? Πώς σχετίζεται κάτι φαινομενικά άσχετο με τους ανθρώπους που άλλαξαν τον τρόπο σκέψης μας?
Γιατί συμβαίνει κάτι τόσο αντίθετο με την κοινή λογική, αλλά και με την «επιστημονική ορθοδοξία» και ταυτόχρονα φαίνεται σαν να «καταργεί» κάθε λογική ή μάλλον «λογική του σήμερα» ?
Ποια η (τρόπος του λέγειν) σχέση μεταξύ του παράδοξου του χρέους και της θεωρίας της σχετικότητας ή της κβαντικής μηχανικής ?
Η σημερινή ανάρτηση στο blog θα ωθήσει πολλούς, βασικά το 100% όσων έχουν σπουδάσει οικονομικά ή ακόμα και το 100% των απλών αναγνωστών του blog να πουν ότι
«είσαι άσχετος», «δεν ξέρεις τι σου γίνεται», «δεν ισχύουν αυτά».
Σε όλους αυτούς αφιερώνω το παραπάνω ρητό του Schopenhauer (ή και τα 2 ρητά του orthologikos, χαχα).
Πριν λίγο καιρό είχε αναρτηθεί στο blog μια ανάλυση του τι ακριβώς συμβαίνει με το χρέος και γιατί οι δυτικές ανεπτυγμένες οικονομίες (να τονιστεί ξανά, οι ΔΥΤΙΚΕΣ ανεπτυγμένες, όχι δηλαδή όλες) και οι αγορές τους συμπεριφέρονται σαν να αγνοούν το κρατικό χρέος.
Πρόσφατα ανακοινώθηκαν και τα στοιχεία από τη Eurostat όπου χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Γαλλία κτλ. έχουν πια φθάσει σε ιστορικά υψηλά επίπεδα χρέους, αλλά ταυτόχρονα δανείζονται με τα ΧΑΜΗΛΟΤΕΡΑ επιτόκια της ιστορίας τους !
Το ίδιο και η Μ. Βρετανία ή οι ΗΠΑ όπου και εκεί τα χρέη τους έχουν υπερβεί το 100% και καλπάζουν προς νέα υψηλά, αλλά τα επιτόκια δανεισμού τους βρίσκονται εξαιρετικά χαμηλά.
Σε μια συζήτηση πρόσφατα με έναν φίλο αναφέρθηκε το εξής (περίπου) : «Μα πώς είναι δυνατόν αυτό να συμβαίνει ? Πώς εξηγείται αυτό με την κοινή λογική ή με όσα διδάσκεται κανείς επί δεκαετίες στα πανεπιστήμια? Φαντάζει παράλογο!»
Όντως.
Το παράδοξο του χρέους στις δυτικές οικονομίες έρχεται σε ΠΛΗΡΗ αντίθεση τόσο με την κοινή λογική όσο και με το πιο «βασικό» μάθημα οικονομίας, την πιο βασική καμπύλη που μαθαίνει ο πρωτοετής φοιτητής ότι ισχύει σε όλες τις αγορές αγαθών, προϊόντων, υπηρεσιών κτλ.
Όμως αυτό δεν είναι πρωτοφανές, έχει συμβεί και συμβαίνει συχνά στην ιστορία της ανθρωπότητας. Το ίδιο «παράλογη» θα φαινόταν και η νέα θεωρία για τη βαρύτητα από τον Einstein σε έναν άνθρωπο πχ του 1700 μεγαλωμένο με την «νευτώνεια» ιδέα περί βαρύτητας. Τόσο η «κοινή λογική» του 1700 όσο και η «επιστημονική ορθοδοξία» του 1700 θα θεωρούσε παράλογη την απόκλιση από τις νευτώνειες διδαχές.
Ας ξεκινήσουμε όμως.
1) ΑΝΤΙΘΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ «ΚΟΙΝΗ ΛΟΓΙΚΗ» (του σήμερα)
Ας δούμε όμως τι λέει η ΚΟΙΝΗ ΛΟΓΙΚΗ, αυτό που όλοι μας, θεωρούμε «ορθό» όσον αφορά το χρέος. Το θεωρούμε «ορθό» γιατί έτσι μεγαλώσαμε, αυτό μάθαμε από μικρά παιδιά (ανεξάρτητα αν έχουμε σπουδάσει φυσική, μαθηματικά, χημεία, ιατρική, νομική κτλ).
Αν ρωτήσετε κάποιον άνθρωπο, το παρακάτω:
«Έστω ότι ένας πολίτης δανείζεται 10.000 ευρώ με 5% επιτόκιο. Μετά από λίγο καιρό και ενώ τα έσοδά του παραμένουν τα ίδια και μάλιστα τα έξοδά του είναι υψηλότερα από τα έσοδά του, δηλαδή ξοδεύει περισσότερα από όσα εισπράττει από την εργασία του, ζητά νέο δάνειο 15.000 ευρώ. Με τι επιτόκιο θα δανειστεί?»
«Έστω ότι μια επιχείρηση δανείζεται 1.000.000 ευρώ με 6% επιτόκιο. Μετά από λίγο καιρό και ενώ επίσης η συγκεκριμένη επιχείρηση συνεχίζει να παρουσιάζει τεράστιες ζημιές, αιτείται νέου δανεισμού 1.500.000 ευρώ. Με τι επιτόκιο θα δανειστεί?»
Προσοχή. Ομιλούμε για έναν ιδιώτη και για μια επιχείρηση, όχι για κράτη προς το παρόν. Τα παραδείγματα προέρχονται από την απλή ζωή, όπου
η ΚΟΙΝΗ ΛΟΓΙΚΗ λέει ότι «φυσικά ένας ιδιώτης που χωρίς να έχει αλλάξει εργασία, χωρίς επιπλέον εισοδήματα ή που συνεχίζει να ξοδεύει περισσότερα από όσα κερδίζει από την εργασία του, θα δανειστεί την επόμενη φορά με υψηλότερο επιτόκιο».
Το ίδιο και μια επιχείρηση η οποία ενώ ήταν ζημιογόνος και δανειζόταν με πχ 6%, μετά παραμένοντας ζημιογόνος και μάλιστα εμφανίζοντας υψηλότερες ζημιές, αιτείται υψηλότερων δανείων. Η ΚΟΙΝΗ ΛΟΓΙΚΗ λέει ότι θα πρέπει η συγκεκριμένη επιχείρηση να δανειστεί με υψηλότερο επιτόκιο (λόγω αυξημένου ρίσκου αθέτησης πληρωμών, αυξημένου ρίσκου χρεοκοπίας).
Επίσης το ίδιο θα απαντούσε κανείς και για ένα κράτος που με χρέος πχ στο 70% δανείζεται με χ επιτόκιο. Αν το χρέος του συγκεκριμένου κράτους ανέβει και ανέλθει πχ στο 110%, ενώ ταυτόχρονα το συγκεκριμένο κράτος έχει αυξήσει μάλιστα τα ελλείμματά του (δηλαδή η διαφορά μεταξύ δαπανών και εσόδων του έχει αυξηθεί), τότε το επιτόκιο δανεισμού του θα πρέπει να αυξηθεί.
Αυτό θα απαντούσε κανείς, αυτό θα «έλεγε» η ΚΟΙΝΗ ΛΟΓΙΚΗ.
Έλα όμως που η ΚΟΙΝΗ ΛΟΓΙΚΗ δεν ισχύει (όπως δεν ίσχυε και παλιότερα πχ στις νέες ανακαλύψεις στη φυσική) για το δανεισμό των δυτικών κρατών !
Τα στοιχεία, τα δεδομένα και οι αγορές δείχνουν ότι όσο ΥΨΗΛΟΤΕΡΑ δανεισμένο είναι ένα (δυτικό, ανεπτυγμένο, να ξανατονιστεί αυτό το σημείο) κράτος, τόσο ΧΑΜΗΛΟΤΕΡΑ είναι τα επιτόκια δανεισμού του !
Εξωφρενικό ? Παράλογο ? Αδιανόητο ?
Μάλιστα όσο περισσότερο stimulus φαίνεται να προσθέτει στην οικονομία του αυξάνοντας τις δαπάνες του, τα ελλείμματά του και φυσικά και το χρέος του, τόσο χαμηλότερο είναι και πάλι το επιτόκιο δανεισμού του !
Ας δούμε τα στοιχεία (από την ανάλυση Debt/stimulus paradox του οικονομολόγου Erik Norland στην προηγούμενη ανάρτησή μας):
Σχεδόν σε ΟΛΟΚΛΗΡΗ τη Δύση, όσο αυξάνεται το χρέος (εδώ ο αρθρογράφος λαμβάνει υπόψη του το συνολικό χρέος, κράτους και ιδιωτών, πλην του χρηματοοικονομικού τομέα), τόσο μειώνονται τα επιτόκια (τόσο τα βραχυπρόθεσμα όσο και τα μακροπρόθεσμα) !!!
Ιαπωνία (η πρώτη χώρα που συνέβη αυτό το σχεδόν αδιανόητο φαινόμενο και έτσι εξηγείται γιατί στο blog φωνάζω ωσάν «φωνή βοώντας εν τη ερήμω» ότι πρέπει να αφήσουμε πίσω μας το παρελθόν και τις «κολλημένες ιδέες» και να δούμε το μέλλον με άλλη οπτική, διαφορετικά η ΙΑΠΩΝΟΠΟΙΗΣΗ των δυτικών οικονομιών ελλοχεύει. Αλλά ξέρω, ξέρω, το blog είναι «άσχετο», δεν «ξέρει που του παν’ τα τέσσερα» κτλ.).
ΗΠΑ.
Βρετανία.
Ευρωζώνη.
Αλλά και Αυστραλία, Καναδάς, Σουηδία ή και Ελβετία !
Σε σχεδόν κάθε δυτική, ανεπτυγμένη οικονομία, όσο ΑΥΞΑΝΕΤΑΙ το χρέος, τόσο ΜΕΙΩΝΟΝΤΑΙ τα επιτόκια δανεισμού !
Δείτε πχ και το παρακάτω:
Η Γαλλία δανείζεται ως και τη 10ετία με αρνητικά επιτόκια (ποτέ πριν στην ιστορία της, μόνο τα τελευταία χρόνια), η Ιταλία ως τη 5ετία (με χρέος πια 160% ως προς το ΑΕΠ, επίσης αρνητικά επιτόκια και επίσης τα χαμηλότερα στην ιστορία της εδώ και αιώνες), η Ισπανία και η Πορτογαλία δανείζονται με αρνητικά επιτόκια ως την 7ετια (επίσης χαμηλά ΑΙΩΝΩΝ, 3-4 ΑΙΩΝΩΝ) και η Ελλάδα με αρνητικά επιτόκια ως την 5ετία !!!
Δείτε και πού έχουν φθάσει τα χρέη (με βάση τη τελευταία επίσημη ανακοίνωση της Eurostat) :
Το χρέος σε επίπεδο Ευρωζώνης έφθασε στο 100,5% ως προς το ΑΕΠ στο τέλος του Μαρτίου 2021, δηλαδή ξεπέρασε το όριο του 100% από μόλις 86,1% πριν ακριβώς 1 χρόνο (προ κορωνοιού).
Στην Ισπανία ανήλθε στο 125,2% φέτος έναντι 99,1% πέρσι, στην Πορτογαλία στο 137% έναντι 119%, στην Ελλάδα στο 209,3% έναντι 180,7% και στην Ιταλία στο 160% έναντι 137,8% πέρσι ! Σε 1 χρόνο αυτές οι μεταβολές (συνδυασμός τόσο της πτώσης του ΑΕΠ λόγω κορωνοιού όσο και της αύξησης των δημοσιονομικών ελλειμμάτων λόγω της στήριξης των οικονομιών από τις κυβερνήσεις).
Την ίδια στιγμή όλες οι χώρες δανείζονται με ιστορικά χαμηλά επιτόκια και στις πλείστες των περιπτώσεων με αρνητικά επιτόκια !
Όπως φάνηκε και πριν, σε σχεδόν όλες τις δυτικές ανεπτυγμένες οικονομίες, όσο περισσότερο αυξάνεται το χρέος, τόσο μειώνονται τα επιτόκια !!
Ξαναδείτε τους πίνακες για τις ΗΠΑ, Βρετανία, Ιαπωνία, Αυστραλία, Καναδά, Σουηδία, Ελβετία, Ευρωζώνη.
Πρόκειται για μια τάση ΔΕΚΑΕΤΙΩΝ που επιταχύνθηκε πρόσφατα με την τακτική των «μαμάδων» να «σκουπίζουν»-αγοράζουν κρατικά ομόλογα σε απίστευτους ρυθμούς.
2) ΑΝΤΙΘΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ (καμπύλη προσφοράς – ζήτησης)
Πέρα όμως από την αντίθεση με την «κοινή λογική» (του σήμερα, να ξανατονιστεί γιατί η κοινή λογική αλλάζει διαρκώς. «Το παράλογο του σήμερα είναι το φυσιολογικό του αύριο» - orthologikos -2021), το παραπάνω παράδοξο του χρέους έρχεται και σε αντίθεση με το πρώτο μάθημα οικονομικών, με αυτό που μαθαίνει επί 6-7 δεκαετίες κάθε φοιτητής ανά την υφήλιο και διδάσκει κάθε καθηγητής.
Όπως λοιπόν μαθαίνει κανείς επί ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ σε κάθε σχολή ανά την υφήλιο, υπάρχουν οι καμπύλες προσφορές και ζήτησης (supply – demand). Σε κάθε αγορά, για κάθε αγαθό, υπηρεσία, ακόμα και για την αγορά εργασίας, υπάρχουν οι καμπύλες προσφοράς και ζήτησης.
Όπου η υπερβολική προσφορά ενός αγαθού, μιας υπηρεσίας, ενός προϊόντος ή της εργασίας (πχ πολλοί άνθρωποι που είναι άνεργοι και προσφέρουν την εργασία τους) οδηγεί, ceteris paribus, σε μείωση της τιμής του.
Με πιο απλά λόγια, αύξηση προσφοράς σε οτιδήποτε (σε όλες τις αγορές, αγαθά, προϊόντα, υπηρεσίες, ακόμα και στην αγορά εργασίας, παντού) με δεδομένη τη ζήτησή του οδηγεί, ceteris paribus, σε μείωση της τιμής του.
Διαγραμματικά:
Εξετάζοντας το χρέος και εφαρμόζοντας την ως τώρα «επιστημονική ορδοθοξία», την πιο ΒΑΣΙΚΗ καμπύλη που μαθαίνει κανείς σε οποιαδήποτε αίθουσα οικονομικών τις τελευταίες 6-7 δεκαετίες, η αύξηση της προσφοράς χρέους (δηλαδή η έκδοση νέου χρέους από τα κράτη και η προσφορά του στις αγορές) θα έπρεπε να οδηγήσει, ceteris paribus, στη μείωση της τιμής του, δηλαδή στην πτώση της τιμής των ομολόγων των κρατών και καθώς υπάρχει αντίστροφη σχέση μεταξύ τιμής ομολόγων και επιτοκίου, θα έπρεπε να οδηγήσει στην αύξηση των επιτοκίων δανεισμού.
Στην περίπτωση όμως του κρατικού χρέους (ή γενικά του χρέους του μη χρηματοοικονομικού τομέα) των δυτικών ανεπτυγμένων οικονομιών, η ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΧΡΕΟΥΣ (πχ έκδοση νέου χρέους με έκδοση ομολόγων από τα δυτικά κράτη) αντί να οδηγήσει σε πτώση της τιμής του και συνεπακόλουθα σε αύξηση των επιτοκίων δανεισμού, οδηγεί στο ΑΚΡΙΒΩΣ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΟ.
Δηλαδή σε αύξηση της τιμής των ομολόγων και σε μείωση των επιτοκίων !
Για να κατανοήσετε πόσο παράδοξο ακούγεται, έστω ότι ένας υπολογιστής μιας εταιρίας αξίζει 1.000 ευρώ και η εταιρία πωλεί 500.000 κομμάτια παγκοσμίως. Αν η εταιρία αυξήσει τη τιμή του (χωρίς να αλλάξει κάτι άλλο, πχ τα χαρακτηριστικά του, την κάρτα γραφικών του κτλ) στα 7.000 ευρώ, θα περίμενε κανείς να πωλήσει πολύ λιγότερα κομμάτια.
Όμως στην αγορά του χρέους των δυτικών ανεπτυγμένων οικονομιών ισχύει το ΑΚΡΙΒΩΣ αντίστροφο.
Υψηλότερη προσφορά χρέου (δηλαδή υψηλότερο χρέος) = υψηλότερες τιμές ομολόγων = χαμηλότερα επιτόκια !
Ταυτόχρονα οι χώρες που εκδίδουν το χρέος (σχεδόν ΟΛΕΣ πια, ακόμη και οι ΗΠΑ ή η Βρετανία έχουν περάσει ως ποσοστό το 100% ως προς το ΑΕΠ) δεν δείχνουν να βαδίζουν στην κατεύθυνση των δημοσιονομικών πλεονασμάτων και ούτε φαίνεται ότι κάτι τέτοιο θα συμβεί στο βραχυπρόθεσμο ορίζοντα ! Δηλαδή τα ελλείμματα θα συνεχιστούν και το χρέος θα αυξάνεται (ίσως με λιγότερο έντονο ρυθμό).
Ομιλούμε για κάτι (μείωση επιτοκίων δανεισμού με τα συσσωρευμένα χρέη να αυξάνονται διαρκώς) που έρχεται σε αντίθεση με κάθε «λογική» ή «επιστημονική ορθοδοξία» !
Ο ανωτέρω οικονομολόγος (που βρίσκεται κοντά στο να «ξυπνήσει» από το λήθαργο δεκαετιών και να κατανοήσει πώς ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ λειτουργεί μια οικονομία ή τι ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ είναι το χρέος) το αποκαλεί παράδοξο (Debt/stimulus paradox).
Φυσικάααααααααααααααααααα…..
Διάφοροι θα πουν ότι :
«Φυσικό είναι να συμβαίνει το παραπάνω, γιατί λέμε ceteris paribus. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, υπάρχει ένας αγοραστής που τα «ΣΚΟΥΠΙΖΕΙ» – ΑΓΟΡΑΖΕΙ όλα, οι «μαμάδες» των δυτικών οικονομιών, οι οποίες έχουν ΑΠΕΡΙΟΡΙΣΤΑ χρήματα και δεν «ξεμένουν» ποτέ από δολάρια ή στερλίνες ή γιεν»
Η απάντηση είναι : Προφανώς.
Προφανώς και το χρέος αγοράζεται από τις «μαμάδες» ανά την υφήλιο εξού και η Ελλάδα δανείζεται με τα χαμηλότερα επιτόκια της ιστορίας της (ΑΡΝΗΤΙΚΑ επιτόκια ως και την 5ετια!!) με χρέος 209% του ΑΕΠ. ΄Η η Ιταλία επίσης με χρέος 160% του ΑΕΠ. Ή η Ισπανία και Πορτογαλία με αρνητικά επιτόκια ως την 7ετία.
Ή η Βρετανία με χρέος πια άνω του 100% του ΑΕΠ ή βασικά όλες σχεδόν οι δυτικές ανεπτυγμένες χώρες.
Οι «μαμάδες» είναι ο λόγος που η βασικότερη καμπύλη των οικονομικών δεν ισχύει, καθώς αυτές επηρεάζουν την πλευρά της ζήτησης έχοντας απεριόριστα χρήματα (σε εγχώριο νόμισμα).
Όμωςςςςςςςςςςςςςςς……
Σύμφωνα με τα κλασικά οικονομικά, δεν μπορούν οι «μαμάδες» να το πράττουν αυτό ασύστολα, καθώς τότε ελλοχεύει ο κίνδυνοςι να δημιουργήσουν πληθωρισμό και δη υπερ-πληθωρισμό. Αν συνεχίσουν να το πράττουν αυτό, τότε κανονικά, σύμφωνα με τη θεωρία, θα οδηγούνταν οι οικονομίες σε υπερθέρμανση, τα ελλείμματα το ίδιο και τελικά θα κατέρρεαν.
Το περίεργο είναι ότι πχ Βρετανία ή ΗΠΑ με ΤΕΡΑΣΤΙΑ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών τους και ταυτόχρονα με ΤΕΡΑΣΤΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ παρέμβασης των "μαμάδων" και σε ΠΛΗΡΗ ΑΝΤΙΘΕΣΗ με όσα θα περίμενε κανείς με βάση όσα διδάσκονται επί δεκαετίες στα πανεπιστήμια, ούτε χρεοκοπούν ούτε βιώνουν υπερ-πληθωρισμό της τάξης πχ του 8-10% ετησίως (μόνο πρόσφατα λόγω και των έκτακτων συνθηκών με τα λιμάνια, τις μεταφορές από την Ασία κτλ. ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ ανήλθε στο περίπου 5%, όμως αυτό είναι πιθανότατα παροδικό).
Θα έπρεπε ο υπερ-πληθωρισμός να κάλπαζε, οι οικονομίες όλων των ανωτέρω χωρών (ξαναδείτε τα διαγράμματα για την αντίστροφη σχέση μεταξύ χρέους και επιτοκίων σε ΟΛΕΣ τις μεγάλες δυτικές οικονομίες) θα έπρεπε -υποτίθεται- να βρίσκονταν στο χείλος της κατάρρευσης.
Όμως τίποτα από τα ανωτέρω δεν συμβαίνει και μάλιστα οι αγορές (χρηματιστήρια, αγορές ομολόγων) βρίσκονται σε ιστορικά υψηλά, ενώ ταυτόχρονα δείχνουν να αδιαφορούν για το χρέος.
Ωσάν να υποψιάζονται οι αγορές ότι το χρέος συνιστά κάτι σαν ΒΑΡΒΑΡΙΚΟ ΚΑΤΑΛΟΙΠΟ του παρελθόντος για τις σύγχρονες δυτικές οικονομίες.
Ωσάν να υποψιάζονται ότι με κάποιον τρόπο (έχει αναφερθεί οι πιθανότεροι τρόποι παλιότερα στο blog, θα αναλυθούν και στο μέλλον σε video) το χρέος δεν θα αποτελεί για πολύ ακόμα πρόβλημα για τις δυτικές οικονομίες.
Ιδιαίτερα στις ΗΠΑ οι οποίες είναι πιο «ανοικτόμυαλες» γιατί στην Ευρώπη πιθανόν στο μέλλον να υπάρξουν φωνές που θα λένε «ωιμεεεεεεεε, το χρέος θα καταστρέψει την Ευρώπη. Ωιμέεεεεεεεεεεεεε, εφαρμόστε ακραία λιτότητα να σωθούμε από το χρέος. Ωιμεεεεεεεεεεεεεε, κόψτε δαπάνες από την παιδεία και την υγεία να μειώσουμε το χρέος. Ωιμεεεεεεεεεεεεεε, κόψτε κάθε παροχή στους φτωχούς, το χρέος θα καταστρέψει την Ευρώπη. Ωιμεεεεεεεεεεεεεεε, μην αφήνετε τους νέους να ονειρεύονται, κόψτε τους τα όνειρα, παντού ακραία λιτότητα, το χρέος θα διαλύσει την Ευρώπη».
Ελπίζω να μην επικρατήσουν στο μέλλον αντίστοιχες φωνές (στην Ευρώπη, γιατί οι ΗΠΑ έχουν ήδη «πιάσει το νόημα» για το τι ΑΚΡΙΒΩΣ είναι το χρέος).
Αν δεν δοθεί έμφαση στην ανάπτυξη, ανάπτυξη, ανάπτυξη, αν δεν δοθεί έμφαση στους νέους, αν δεν υπάρξει αισιοδοξία, αν δεν γίνουν επενδύσεις, ναι ΚΑΙ δημόσιες επενδύσεις, αν δεν υπάρξει μια νέα αύρα στις δυτικές οικονομίες, το μέλλον θα είναι η ΙΑΠΩΝΟΠΟΙΗΣΗ.
Κάτι που φώναζε ο orthologikos εδώ και πολλάααααα χρόνια ως ο τάχα «άσχετος» και τον τελευταίο καιρό ακούγεται από τα χείλη των "ειδικών" όλο και συχνότερα ως κίνδυνος για τη Δύση.
Άλλωστε το παράδοξο του χρέους, δηλαδή το χρέος να εκτοξεύεται αλλά τα επιτόκια να μειώνονται διαρκώς και να φθάνουν στον πάτο, έγινε πρώτη φορά εμφανές στην Ιαπωνία (ξσναδείτε το πρώτο διάγραμμα).
Το τι ακριβώς σημαίνει ιαπωνοποίηση και πώς μπορεί η Δύση να την αποφύγει, θα αναλυθεί στο μέλλον (πιθανότατα σε video). Μπορεί να αποφευχθεί και θεωρώ ότι θα τον αποφύγει τελικά η Δύση (εκτός αν μετά την πανδημία και ιδιαίτερα στην Ευρώπη, επανέλθουν οι «εμμονές» ορισμένων με την ακραία και εν πολλοίς ανούσια λιτότητα). Το πώς ακριβώς, θα αναλυθεί στο μέλλον (ήδη δόθηκαν ψήγματα για το θέμα του χρέους και πώς θα μπορούσε να επιλυθεί το συγκεκριμένο θέμα σε παλιότερη ανάρτηση).
Ακριβώς όπως ο Sir Newton στην εποχή του ή ο Einstein στη δική του ή ο Boltzmann ή ο Turing ή οποιοσδήποτε άνθρωπος έφερε κάτι το καινούριο, μια αλλαγή στη ζωή μας, απλά αναρωτήθηκαν
«Έτσι είναι, όπως μου μαθαίνουν από μικρό παιδί ή όπως έμαθα από τα υπάρχοντα βιβλία ή μήπως όχι ? Μήπως ισχύει κάτι διαφορετικό ? Μήπως τα στοιχεία μου δείχνουν κάτι άλλο ?».
Ή όπως παραφράζοντας λίγο τον Bertrand Russell
«να βλέπετε τα στοιχεία και μόνο τα στοιχεία. Ακόμη και αν έρχονται σε αντίθεση με όσα μάθατε (πχ στα πανεπιστήμια στη συγκεκριμένη περίπτωση), ακόμα και αν έρχονται σε αντίθεση με τις προκαταλήψεις σας (ή την κοινή λογική εδώ)»
Άλλωστε τι είναι το χρέος ? Είναι μήπως μια ιδιότητα του Σύμπαντος ? Είναι μήπως κάτι σαν τη βαρύτητα ?
Αν με ένα "μαγικό ραβδί" εξαφανίζαμε από το κεφάλι όλων μας την έννοια του χρέους και ξυπνούσαμε αύριο, θα ΑΛΛΑΖΕ κάτι στο Σύμπαν ? Στη ζωή μας ?
Θα «φτιάχναμε» ξανά για τις ΜΕΤΑΞΥ ΜΑΣ σχέσεις μια αντίστοιχη έννοια ? Θα είχε την ίδια υφή ή θα ήταν διαφορετική ανάλογα με τις οικονομικές-πολιτικές συνθήκες ?
Αν επίσης με ένα "μαγικό ραβδί" εξαφανίζαμε την έννοια της ΒΑΡΥΤΗΤΑΣ από το κεφάλι όλων και ξυπνούσαμε αύριο, εεεεεεεεεεεε κάποια στιγμή θα ανακαλύπταμε αρχικά την βαρύτητα κατά το Νεύτωνα και μετά την βαρύτητα υπό το πρίσμα της οπτικής του Αϊνστάιν. Ίσως στο μέλλον ανακαλύπταμε και την quantum qravity για να έχουμε πια και μια ενοποιημένη θεωρία (χαχα. Μπορεί και ποτέ, καθώς έχει διάφορα προβλήματα. Αυτό είναι για άλλη, σχετική με τη φυσική, ανάρτηση όμως).
Όπως και να έχει, τελικά θα ανακαλύπταμε τι ακριβώς ισχύει με τη βαρύτητα (δεν εξαρτάται από εμάς, τις μεταξύ μας σχέσεις, πολιτικές-οικονομικές κτλ).
Το χρέος τι ακριβώς είναι ? Τα κρατικά χρέη επίσης ?
Θα πρέπει πχ για πάντα η Δύση να έχει το άγος ενός τεράστιου χρέους που ιδιαίτερα οι άνθρωποι κάτω των 40 ετών ΟΥΤΕ δημιούργησαν αυτό το χρέος ΟΥΤΕ οφείλουν να αποπληρώνουν όλη τους τη ζωή τα λάθη των γονιών τους ?
Προσωπικά (η άποψή μου) είναι πως όχι και ότι τελικά το παράδοξο του χρέους και το πρόβλημα του χρέους γενικά θα λυθεί για τη Δύση με αίσιο τρόπο. Είμαι φύσει αισιόδοξος άνθρωπος και στο συγκεκριμένο ζήτημα είμαι επίσης αισιόδοξος, καθώς τα στοιχεία και τα δεδομένα, οι ίδιες οι αγορές, δείχνουν προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση. Προσωπικά λοιπόν είμαι αισιόδοξος.
Όπως και να έχει, προτείνω να κάνετε μια βόλτα έξω (τώρα που είναι και καλοκαίρι) και να σκεφτείτε με καθαρό μυαλό. Σκεφτείτε όπως ο Einstein.
Εκεί κάτω από τα άστρα και καθώς περπατάτε, ξανασκεφτείτε κάτι που νομίζετε ότι ξέρετε άριστα πχ τι είναι το χρέος, εξετάστε το από μια άλλη οπτική. Ίσως τότε εκπλαγείτε, ίσως κατανοήσετε γιατί το τάχα «αδιανόητο», το τάχα «άδυνατο» δηλαδή αν και αυξάνεται ο δανεισμός των δυτικών, ανεπτυγμένων οικονομιών, τα επιτόκια μειώνονται και παραμένουν εξαιρετικά χαμηλά, εεεεε δεν είναι και τόσο αδιανόητο τελικά.
Ευχαριστώ για την ανάγνωση !
All truth passes through three stages. First, it is ridiculed. Second, it is violently opposed. Third, it is accepted as being self-evident – Arthur Schopenhauer (19ος αιώνας)
Το παράλογο του σήμερα είναι το φυσιολογικό του αύριο – orthologikos, 2021 (χαχα) ή εναλλακτικά
Το παράλογο του χθες είναι το φυσιολογικό του σήμερα- orthologikos – 2021 (χαχα)